این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیته اخلاق درانتشار (COPE) است و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین ،دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران ، ma_ahmadi@sbu.ac.ir
چکیده: (67 مشاهده)
پیشینه و مبانی نظری پژوهش: فرایندهای آب‌وهوایی تأثیرات گسترده‌ای بر زندگی انسان‌ها و موجودات زنده دارند، به‌ویژه تغییرات دمای سطح دریا (SST) که نقش کلیدی در توزیع گرما از مناطق حاره‌ای به قطبی دارد. این تغییرات می‌تواند بر الگوهای جوی و پدیده‌های آب‌وهوایی مانند بارش، باد و دمای هوا تأثیر بگذارد. SST تحت تأثیر عواملی مانند جریان‌های اقیانوسی، سرعت باد و دما قرار دارد و می‌تواند نواحی دورتر از ساحل را نیز تحت تأثیر قرار دهد. مطالعات مختلف نشان داده‌اند که تغییرات SST بر بارش‌ها در مناطق مختلف دنیا، از جمله ایران، تأثیرگذار است. این تغییرات به‌ویژه در نواحی گرمسیری با رویدادهایی مانند نوسان ال‌نینو و تغییرات اقلیمی مرتبط است. بررسی SST برای پیش‌بینی پدیده‌های طبیعی، مدیریت بحران‌ها، و بهبود مدل‌های پیش‌بینی آب‌وهوایی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به درک بهتر روابط بین هوا و دریا کمک کند روش‌شناسی:در این تحقیق، داده‌های دمای سطح دریا (SST) برای تحلیل روندهای تغییرات دمایی استفاده شدند. داده‌ها شامل اطلاعات بازواکاوی شده SST از پایگاه ECMWF نسخه ERA-Interim برای سال‌های 1980 تا 2015، داده‌های سنجش از دور SST از سنجنده AVHRR ماهواره NOAA برای سال‌های 1981 تا 2006، و داده‌های ماهواره‌ای MWOI برای سال‌های 1998 تا 2015 بودند. داده‌های SST با تفکیک مکانی 0.125×0.125 درجه قوسی برای دوره 1979 تا 2015 به‌صورت روزانه از پایگاه ECMWF استخراج شدند. همچنین، از سنجنده AVHRR برای داده‌های ماهانه SST و از مجموعه داده‌های مایکروویو MWOI برای پایش زیست دریایی و تغییرات SST استفاده شد. برای ارزیابی روند دمای سطح دریا، از آزمون ناپارامتریک من-کندال بهره‌برداری شد که توانایی شناسایی روندهای غیرخطی و مقاومت در برابر داده‌های پرت را داراست. این روش به‌ویژه برای بررسی تغییرات کوتاه‌مدت و الگوهای آب‌وهوایی مانند El Niño و La Niña مؤثر است. یافته‌ها:این پژوهش به تحلیل تغییرات زمانی-مکانی دمای سطح دریا (SST) در پهنه‌های آبی جنوب ایران طی سال‌های 1980 تا 2015 پرداخته است. در ابتدا، داده‌های SST از پایگاه ECMWF نسخه ERA INTERIM برای تحلیل روند تغییرات SST در مقیاس ماهانه استفاده شد. نتایج نشان داد که دمای سطح آب در فصل‌های مختلف تغییرات زیادی دارد، به‌ویژه در خلیج فارس که به علت عمق کم و شوری بالا، نوسان دمایی بیشتری نسبت به دریای عمان و اقیانوس هند تجربه می‌کند .در فصل‌های گرم، خلیج فارس به دلیل ورود آب‌های سرد رودخانه‌ای و عمق کم، دمای بالاتری دارد، در حالی که در دریای عمان و اقیانوس هند نوسان دمایی کمتری مشاهده می‌شود. تحلیل روند دما با استفاده از آزمون من-کندال نشان داد که در اکثر ماه‌ها، خلیج فارس روند افزایشی در دمای سطح آب داشته و در برخی مناطق نیز روند کاهشی مشاهده شده است. این تغییرات دمایی در فصول مختلف سال و در مناطق مختلف تأثیرات متفاوتی بر اکوسیستم‌های ساحلی و زندگی جانوری آبزیان می‌گذارد .با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای AVHRR و MWOI، بررسی‌های اضافی نشان داد که اختلاف دمایی بین داده‌های ماهواره‌ای به دلیل تفاوت‌های در شرایط تصویربرداری و ابزارهای سنجش متفاوت است. به طور کلی، این مطالعه نشان می‌دهد که خلیج فارس به دلیل ویژگی‌های جغرافیایی خاص خود، نوسانات دمایی بیشتری نسبت به دیگر نواحی دارد و این تغییرات می‌تواند اثرات قابل توجهی بر اکوسیستم‌های ساحلی و آبی منطقه داشته باشد. نتیجه‌گیری:این پژوهش به بررسی تغییرات زمانی-مکانی دمای سطح آب (SST) در پهنه‌های آبی جنوب ایران پرداخته است. تغییرات SST با استفاده از داده‌های سنجش از دور از دو سنجنده AVHRR و MWOI و همچنین داده‌های ECMWF بررسی شده است. نتایج نشان داد که تغییرات SST در خلیج فارس بیشترین نوسان را دارد و در اقیانوس هند کمترین نوسان مشاهده می‌شود. عواملی همچون عمق، مساحت و شوری آب تأثیر زیادی بر نوسان SST دارند. همچنین، روند تغییرات دمای هوا و SST در این منطقه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که نشان‌دهنده روند افزایشی در بسیاری از ماه‌های سال و روند کاهشی در برخی ماه‌ها است. در خلیج فارس، روند تغییرات دما نسبت به دریای عمان و اقیانوس هند بیشتر است و این منطقه به دلیل نوسان دمایی بالا، اکوسیستم شکننده‌تری دارد. همچنین، نتایج تحلیل داده‌های ماهواره‌ای نشان داد که خلیج فارس دارای نوسان دمای بیشتری نسبت به اقیانوس هند است و این تغییرات در فصل‌های گرم سال کاهش می‌یابد.
.jpg)
