این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیته اخلاق درانتشار (COPE) است و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
پیشینه و اهداف:شیمیایی آب نمی‌تواند اطلاعات کاملی از میزان دسترسی زیستی به فلزات در محیط زیست را بدهد، در حالی که بررسی این ذخیره در زنجیره آب، رسوب و ماکروبنتوز می‌تواند میزان چرخش و خطر ذخیره را در بوم‌سازگان نمایان‌تر کند. تالاب هورالعظیم در غرب استان خوزستان قرار گرفته است که بخش‌های وسیعی از آن به دلیل توسعه میدان نفتی آزادگان خشک شده و گسترش آلودگی فلزات سنگین در محیط آن، می‌تواند زمینه بروز خطرات جدی را برای این زیست بوم و انسان‌های پیرامون آن فراهم کند. از این‌رو مطالعه حاضر با هدف ارزیابی غلظت فلزات سنگین کادمیوم، نیکل، سرب و وانادیوم در آب، رسوبات و ماکروبنتوزهای تالاب هورالعظیم. به عنوان منطقه‌ای با فعالیت‌های نفتی بالا انجام شده است. روش ها :این مطالعه در زمستان 1396به منظور بررسی غلظت فلزات سنگین کادمیوم، نیکل، سرب و وانادیوم در 8 ایستگاه در تالاب هورالعظیم انجام شد.جامعه آماری برای سنجش فلزات سنگین با سه تکرار شامل 24 نمونه آب، 24 نمونه رسوب و 24 نمونه ماکروبنتوز بود. در این میان، گونه‌های موجود در نمونه‌های ماکروبنتوزی پس از شستشو در الک 5/0 میکرون، شناسایی شدند. پس از هضم نمونه‌ها، غلظت عناصر توسط دستگاه طیف‌سنج نشری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) مدل Vista Pro Axial اندازه‌گیری شد. مقایسه داده‌های فلزات سنگین نمونه‌های آب و رسوب با استفاده از نرم‌افزار SPSS23 صورت پذیرفت. همچنین به منظور بررسی پراکنش نرمال نتایج از آزمون Shapiro-wilk استفاده شد. از روش آماری تحلیل واریانس یک طرفه نیز برای مقایسات کلی و از آزمون توکی جهت مقایسات چندگانه و معنی‌دار بودن اختلاف‌ها در سطح 95 درصد استفاده شد. یافته ها:غلظت فلزات سنگین در رسوبات بالاتر از آب و ماکروبنتوزها بود. در حالی که غلظت این فلزات در ماکروبنتوزها در مقایسه با آب نیز بالاتر بود(0.05P< ). فلزات سنگین در ایستگاه 1 (چذابه) به عنوان ایستگاه فاقد فعالیت نفتی، کمترین غلظت و در ایستگاه 4 (حد فاصل پد 3 تا پد 12) به عنوان ایستگاه با فعالیت نفتی زیاد، بالاترین سطح را داشتند (05/0P<). ایستگاه حدفاصل پد 3 تا پد 12 به همراه ایستگاه حد فاصل پد 9 تا پد 12 برای تمامی فلزات بالاترین شاخص غنی‌شدگی را داشتند. کمترین میزان شاخص غنی‌شدگی نیکل ، وانادیوم و کادمیوم در ایستگاه چذابه و کمترین میزان شاخص غنی‌شدگی سرب در ایستگاه شط علی اندازه‌گیری شد. در خصوص شاخص فاکتور آلودگی فلزات سنگین، ایستگاه حدفاصل پد 3 تا پد 12 با مقادیر4، 16/1 ، 86/0 و 41/3 برای عناصر کادمیوم، نیکل، سرب و وانادیوم بالاترین میزان این شاخص را داشتند. همچنین ایستگاه چذابه با مقادیر 25/3، 18/0 و 54/0 برای فلزات کامیوم، نیکل و وانادیوم و ایستگاه شط علی با مقدار 58/0 برای فلز سرب کمترین میزان این شاخص را از خود نشان دادند. ایستگاه حد فاصل پد 3 تا پد 12 با مقدار 92/1 نیز بالاترین میزان شاخص PLI را داشت. در ایستگاه‌های مورد بررسی در تالاب هورالعظیم 10 خانواده ماکروبنتوز (Valvatidae, Unionidae, Thiaridae, Hydrobiidae, Physidae, Chironomidae, Ceratopogonidae, Sinmuliidae, Gomphidae و Tipulidae) و 11 جنس شناسایی شد. دراین میان، ایستگاه چذابه با مقدار 8/43 بالاترین میزان شاخص زیستی BMWP و با مقدار 86/4 بالاترین میزان شاخص زیستی ASPT را از خود نشان داد. نتیجه گیری: در نهایت نیز مشخص گردید که با توجه به تداوم فعالیت‌های استخراج نفت و تخلیه آلاینده‌های سمی به تالاب هورالعظیم، پتانسیل زیادی جهت افزایش سریع و تجمعی غلظت فلزات به ویژه وانادیوم و کادمیوم و عبور آنها از حد بحرانی وجود دارد. همچنین شاخص‌های سنجش شدت آلودگی رسوبات، ایستگاه حد فاصل پد 3 تا پد 12 را به عنوان آلوده‌ترین ایستگاه در تالاب هورالعظیم در مقایسه با ایستگاه چذابه نشان دادند. وجود همبستگی بین میزان غلظت فلزات سنگین در رسوب و ماکروبنتوز علاوه بر اینکه تأکیدکننده جذب و انتقال فلزات در طول زنجیره غذایی است، نشان داد که می‌توان از ماکروبنتوزها به عنوان بهترین شاخص‌های زیستی استفاده نمود.
Albaji L, sabzalipour S, askary sari A, Payandeh K, Mohammadi Rouzbahani M. Evaluation of heavy metal pollution in sediments, water and macrobenthos of Hur Al-Azim wetland (Khuzestan). Journal of Oceanography 2023; 13 (52) :29-47 URL: http://joc.inio.ac.ir/article-1-1688-fa.html
الباجی لنا، سبزعلیپور* سیما، عسکری ساری ابوالفضل، پاینده خوشناز، محمدی روزبهانی مریم. ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در رسوبات، آب و ماکروبنتوزهای تالاب هورالعظیم (خوزستان). اقیانوس شناسی. 1401; 13 (52) :29-47
.jpg)
