این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیته اخلاق درانتشار (COPE) است و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
پیشینه و مبانی نظری پژوهش: طبق کنوانسیون حقوق دریاها، چنانچه حاشیه قاره در امتداد قلمرو خشکی دولت ساحلی از محدوده‌ی 200 مایل دریایی فراتر رود، امکان تحدید حدود فلات قاره بیرونی برای کشور ساحلی فراهم می‌شود و در این راستا، از مهم‌ترین نتایج تحدید حدود فلات قاره فراتر از 200 مایل دریایی، شناسایی قلمرو دریایی غیرشفاف به نام منطقه خاکستری است که نمونه عملی آن در قضایای خلیج بنگال تحقق یافته است. با توجه به اینکه تعیین وسعت و حد خارجی قلمرو مناطق دریایی جزء اهداف اساسی حقوق بین‌الملل دریاها در عصر حاضر بوده و بر اساس صلاحیت ملیِ دولت ساحلی مناطق دریایی همچون آب‌های داخلی، دریای سرزمینی، آب‌های مجمع‌الجزایری، تنگه‌های بین‌المللی، منطقه مجاور، منطقه انحصاری اقتصادی و فلات قاره تحت صلاحیت ملی کشورها و دریای آزاد، مناطق بستر دریا، کف اقیانوس و زیربستر دریاها فراتر از صلاحیت ملی است و در این میان مناطق انحصاری اقتصادی و فلات قاره فراتر از حاکمیت سرزمینی و تحت صلاحیت ملی دولت ساحلی قرار دارند. همچنین با عنایت به اینکه حقوق حاکمیتی در این دو منطقه‌ی دریایی ذاتاً محدود به همان مناطق است، لذا تحدید حدود منصفانه آنها حائز اهمیت است و به همین دلیل انبوه قضایای مطروحه در دیوان بین‌المللی دادگستری و دیوان‌های داوری مؤید این واقعیت است که در خلال چند دهه‌ی اخیر فلات قاره جزء بحث‌برانگیزترین مناطق دریایی جهت تحدید حدود فی‌مابین کشورهای ساحلی بوده است. حال با توجه به مسایل مذکور این سوالات به ذهن متبادر می‌گردد که آیا در تحدید حدود فلات قاره‌ی فراتر از 200 مایلی از قاعده‌ی عرفی یا قانونی خاصی تبعیت می‌شود؟ و تعهدات و حقوق حقه‌ی دولت ساحلی در منطقه خاکستری چگونه قابل تحلیل است؟ روش‌شناسی: این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی به بررسی و مطالعه اجمالی قضایای مهم و نحوه تصمیم‌گیری مراجع قضایی و داوری همچون دیوان بین‌المللی حقوق دریاها و دیوان داوری در این قضایا پرداخته است. یافته‌ها: یافته‌ها در این پژوهش حاکی از آن است که پس از سال‌ها، رأی دیوان بین‌المللی حقوق دریاها در قضیه بنگلادش/ میانمار و رأی دیوان داوری در قضیه بنگلادش/ هند به اختلافات دریایی کشورهای همسایه‌ی ساحلی در حوضه آبی خلیج بنگال با پذیرش صلاحیت تعیین حدود فلات قاره فراتر از 200 مایل دریایی خاتمه داد. با این وجود، تحدید حدود فلات قاره فراتر از 200 مایل دریایی باعث ایجاد منطقه خاکستری شد که پروفسور کلسون در قضیه خلیج جان ماین آن را در شناسایی حقوق و تکالیف دولت ساحلی مؤثر ندانست و از پذیرش آن به عنوان شرایط غیرمعمول خودداری کرد. با این وجود تعارض منافع مطرح شده در منطقه خاکستری خلیج بنگال که ناشی از اعمال هم‌زمان صلاحیت در منطقه انحصاری اقتصادی و فراتر از فلات قاره است، توجه فوری جهت هنجارسازی حقوقی برای بهره‌مندی هرچه بهتر از منابع این منطقه ویژه دریایی در آینده نزدیک را بیش از پیش آشکار ساخته است زیرا انتظار می‌رود پس از موفقیت آرای قضایی و داوری در خلیج بنگال متقاضیان تعیین حدود فلات قاره فراتر از 200 مایل دریایی افزایش یابد و این به معنای ازدیاد مناطق کوچک و بزرگ خاکستری در دیگر حوضه‌های آبی جهان است. نتیجه‌گیری: این مقاله با بررسی آرای قضایی و داوری صادره در حوضه آبی خلیج بنگال به این نتیجه رسیده که دیوان بین‌المللی حقوق دریاها و دیوان داوری ضمن پذیرش صلاحیت کشور ساحلی برای تحدید حدود فلات قاره فراتر از 200 مایل دریایی، با اعمال رویکرد عدالت اصلاحی سه مرحله‌ای با پایبندی به رویه تحدید حدود فلات قاره، تحقق منطقه خاکستری در این شرایط را اجتناب‌ناپذیر دانست. با این حال گذر از تعارضات بالقوه حقوقی همچون مباحث دریانوردی، تحقیقات دریایی و مسایل زیست محیطی در این منطقه جز در سایه توافق‌های دوجانبه آتی قابل رفع نخواهد بود.
Jafari A, Rasoulpour Nalkiashary S. Clarification of the concept of the gray area in delimiting the continental shelf beyond 200 nautical miles; Case study: the Bay of Bengal. Journal of Oceanography 2022; 13 (49) :49-56 URL: http://joc.inio.ac.ir/article-1-1659-fa.html
جعفری افشین، رسولپور نالکیاشری سمیه. تبیین مفهوم منطقه خاکستری در تحدید حدود فلات قاره فراتر از 200 مایل دریایی؛ مطالعه موردی: خلیج بنگال. اقیانوس شناسی. 1401; 13 (49) :49-56
.jpg)
