حسین رامک، دکتر مریم سیوف جهرمی، دکتر پرستو اکبری،
دوره ۱۲، شماره ۴۸ - ( ۱۰-۱۴۰۰ )
چکیده
پیشینه و اهداف: خلیج‌فارس، محیطی کم‌عمق، نیمه‌بسته و با عمق متوسط ۳۵ متر و بیشینه عمق ۹۰ متر است که از طریق تنگه‌ی هرمز به خلیج عمان متصل می‌شود. خلیج فارس یکی از منابع اصلی توده آب شور جهان است. در گذشته از ردیاب‌های غیرفعال برای ردیابی توده‌ی آب استفاده می‌شده است. کاربرد دادههای ماهوارهای در مطالعه الگوی آب و توده‌ی آب به عنوان یک علم جدید مطرح است. دلیل استفاده از دادههای ماهوارهای، کم هزینه بودن و در دسترس بودن آن است. هدف این پژوهش، بررسی موقعیت مکانی توده آب خلیج فارس (PGW) در دو فصل گرم و سرد است که با استفاده از تحلیل دادههای ماهوارهای، نحوه توزیع و پویایی توده‌ی آب خلیج فارس بررسی شده است و مناطق احتمالی آن در دریای عمان شناسایی شده است.
روش‌ها: به ترتیب، دمای منطقه مورد مطالعه (E˚۴۵/۵۹- ۰۰/۴۷، N˚۰۰/۳۲- ۶۰/۲۲) از گروه دادههای دمای سطح دریا (SST) با قدرت تفکیک زیاد (قدرت تفکیک ˚۰۵/۰)، به اختصار OSTIA و شوری سطح دریا (SSS) از NOAA NESDIS STAR (قدرت تفکیک ˚۲۵/۰) از NOAA تهیه شد. ابتدا اطلاعات آماری روزانه‌ی شش سال (۲۰۱۴-۲۰۱۹)، به صورت سالیانه، و در دو فصل گرم و سرد استخراج گردید. سپس از داده‌ها برای کل‌حوضه، متوسط زمانی، بیشینه، کمینه، دامنه و انحراف معیار به دست آمد و متوسط هر فصل به تفکیک رسم گردید. میانگین مکانی SST سالیانه حوضه در سال‌های مذکور (۲۰۱۴-۲۰۱۹) برای همه‌ی سلول‌ها، محاسبه شد اما از محاسبه میانگین مکانی SSS سالیانه به علت اینکه در بسیاری از سلول‌ها، داده وجود نداشت، صرف‌نظر شد. سپس دادههای ماهوارهای SST و SSS، با توجه به دادههای تاریخی اندازه‌گیری شده‌ی ۷۳ ساله، در متلب از نظر مکانی فیلتر شدند تا محدوده فیلتر شده‌ی SST و SSS به دست آید و گسترش توده‌ی PGW در دریای عمان مشخص گردد.
یافته‌ها: از فیلتر دمایی دادههای ماهوارهای OSTIA در فصل گرم سال‌های مورد مطالعه (۲۰۱۴-۲۰۱۹) مشاهده گردید که توده‌ی PGW تغییر مکان داده است، به طوری‌که در سال ۲۰۱۶ نسبت به سال ۲۰۱۵ توده‌ی PGW در حدود ۱۲/۰ درجه معادل ۱۴ کیلومتر و سال ۲۰۱۷ نسبت به سال ۲۰۱۶ نیز حدود ۰۸/۰ درجه معادل ۹ کیلومتر جلوتر رفته و به سمت شرق پیشروی داشته است. توده‌ی PGW، می‌تواند در دریای عمان و به فاصله ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتر از تنگه هرمز منتقل شود. پهنای توده‌ی PGW در دریای عمان، حدود یک درجه (E˚۵۶-۵۷) در فصل گرم و ۵/۲ درجه (E˚۵/۵۹- ۵۷) در فصل سرد، با تغییرات سالیانه است. (بیشترین گسترش در ۲۰۱۵ اتفاق افتاده است.).
نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان می‌دهد که اختلاف بیشترین SST روزانه‌ی فصل گرم و سرد (به ترتیب، C˚۸۷/۳۵ و C˚۰۶/۳۴)، حدود C˚۸/۱ بوده‌است و اختلاف کمترین SST روزانه در فصل گرم و سرد (به ترتیب، C˚۲۷/۱۸ و C˚۱۱/۱۳) حدود C˚۱۶/۵ بود. میانگین شوری در فصل گرم در حدود psu۰۸/۳۴ تا psu۴۹/۳۶ است که دامنه‌ی تغییرات آن psu۴/۲ است. در صورتی‌که در فصل سرد میانگین شوری در محدوده‌ی psu۵۱/۳۴ الی psu۵/۳۶ با دامنه‌ی تغییرات psu۰۱/۲ است. همچنین، آب سطحی (با دمای فیلترشده‌ی C˚۳۰-۵/۲۸) در فصل سرد در غرب دریای عمان (E˚۵/۵۸ الی E˚۵/۵۹) قرار دارد. این آب در فصل گرم، به سمت قسمت‌های میانی دریای عمان (طول‌های جغرافیایی بیشتر از E˚۵/۵۹) پیشروی می‌نماید که بیانگر نفوذ بیشتر توده‌ی PGW از لایه زیرسطحی آن به دریای عمان در فصل گرم است.
.jpg)
