پیشینه و اهداف: گلفشان یک پدیده زمین‌شناختی است که به صورت یک عارضه گنبدی شکل و در برخی مواقع به صورت حوضچه‌ای تشکیل می‌شود. بیشتر گل‌فشان‌های جهان در مناطق زمینساختی فعال مانند کمربندهای کوهزایی و پهنه‌های فرورانش شکل گرفته‌اند. یکی از مهمترین مناطق زمینساختی که تعداد بسیار زیادی از گل‌فشان‌ها را در خود جای داده، منشور برافزایشی مکران در جنوب خاوری ایران است. فرورانش ورقه‌ی اقیانوسی عمان به زیر ورقه‌ی قاره‌ای اوراسیایی ایران و پاکستان سبب تشکیل منشور برافزایشی شده، نقش پر رنگی در شکل‌گیری و فعالیت گل‌فشان‌ها داشته و رفتار لرزه زمینساختی این منطقه را نیز کنترل می‌کند. از این‌رو، پژوهش حاضر با بررسی ویژگی‌های زمینساختی پهنه مکران، ارتباط لرزه‌خیزی این منطقه با فعالیت گل‌فشان‌ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و با موارد مشابه در جهان مقایسه کرده است.
روش‌ها: در این پژوهش، ابتدا با گرد‌آوری داده‌های موجود و با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای خصوصیات زمینساختی منطقه مکران مورد بحث و بررسی قرار گرفته و به کمک نرم‌افزار ArcGis ۱۰,۴ نقشه پراکندگی گسل‌های منطقه تهیه شده است. سپس با استنتاج پیشینه زمین‌لرزه‌های منطقه مکران، فرمول لرزه‌خیزی منطقه محاسبه و دوره بازگشت برای زمین‌لرزه‌هایی با بزرگاهای مختلف برآورد شده است. در نهایت، ارتباط بین وقوع زمین‌لرزه‌ها و فعالیت گل‌فشان‌ها در پهنه مکران بررسی و با نمونه‌های مشابه در جهان مقایسه شده است.
یافته‌ها: بر اساس نتایج، گسل‌هایی با روند عمومی E-W در سرتاسر پهنه مکران نقش مهمی در رخداد زمین‌لرزه‌ها ایفا می‌کنند. مهمترین این گسل‌ها، از جنوب به شمال راندگی اصلی مکران، راندگی چاه‌خان، راندگی قصرقند و راندگی بشاگرد هستند. جنبش در امتداد هر یک از این گسل‌ها و سرشاخه‌های بی‌شمار منشعب از آنها سبب رخداد زمین‌لرزه در این منطقه می‌شود. بر اساس زمین‌لرزه‌های رخ داده در منطقه مکران فرمول لرزه‌خیزی (logN=۲,۹-۰.۸Ms) منطقه تعیین شده و دوره‌ی بازگشت برای زمین‌لرزه‌هایی با بزرگای ۵، ۶ و ۷ ریشتر به ترتیب هر ۲۲ سال یکبار، هر ۵/۱۵۸ سال یکبار و هر ۱۲۲۲سال یکبار برآرود شده است.
نتیجه‌گیری: اگر چه آمار دقیقی از فعالیت گل‌فشان‌ها و وقوع زمین‌لرزه‌های مرتبط با آنها در پهنه مکران وجود ندارد؛ اما فرورانش ورقه اقیانوسی عمان به زیر ورقه قاره‌ای اوراسیا (ایران و پاکستان) و اعمال تنش فشاری ناشی از آن، گسل‌های فعال بی‌شمار در منطقه، فراوانی تعداد گل‌فشان‌های فعال و نیمه فعال و وقوع زمین‌لرزه‌های متعدد همگی نمایانگر زمین‌ساخت فعال در این منطقه است. به گونه‌ای که کانون عمقی بیشتر زمین‌لرزه‌های منطقه مکران از روند گسل‌هایی پیروی می‌کنند که ارتباط نزدیکی با شکل‌گیری گل‌فشان‌ها دارند.
.jpg)
