این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیته اخلاق درانتشار (COPE) است و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ، S.sadaghi@bhrc.ac.ir
چکیده: (81 مشاهده)
پیشینه و اهداف:حملونقل دریایی به واسطه داشتن مزیتهایی از جمله هزینه پایین و حجم بالای جابجایی، در توسعه تجارت نقش مهمی دارد. از اینرو، ایجاد شرایط لازم برای توسعه حملونقل دریایی از نظر استراتژیک و اقتصادی حائز اهمیت بالایی است. تامین ایمنی دریانوردی، از وظایف ذاتی و الزامات کنوانسیون‌های بین‌المللی دریایی برای کشورهای صاحب بندر است و در راستای آن، عملیات لایروبی برای تامین و نگهداری عمق کافی آبراه‌ها و بنادر توسط کشورهای صاحب بندر به انجام می‌رسد. علاوه بر ضرورت لایروبی برای تامین ایمنی دریانوردی، انجام لایروبی و افزایش عمق آبراه‌ها از نظر توسعه تجاری و اقتصادی کشورها نیز حائز اهمیت فراوان است. امروزه در صنعت دریانوردی با توجه به رویکرد جهانی صرفه به مقیاس، به منظور کاهش هزینه‌های حمل کالا، از کشتی‌های بزرگ استفاده میشود. لذا تامین عمق کافی برای تردد شناورهای بزرگ، به عاملی مهم در رقابت‌پذیری بنادر تبدیل شده است. بنابراین عملیات لایروبی بنادر، نقشی فراتر از یک وظیفه حاکمیتی در تامین ایمنی تردد کشتی‌ها دارد و به عنوان یک الزام اساسی در افزایش سهم و جایگاه کشورها در صنعت حملونقل دریایی، نیازمند مدیریت و برنامه‌ریزی بلندمدت به منظور تحقق اهداف راهبردی در توسعه تجاری و اقتصادی کشورها محسوب میشود. در کشور ایران، چالشهای متعددی در انجام لایروبی خصوصاً لایروبی نگهداری بنادر وجود دارد. افزایش بهره‌وری و کاهش چالشهای عملیاتی مستلزم نگاهی کلان و برنامه‌ریزی بلندمدت است و از آنجا که شاخصه اصلی یک برنامه بلند مدت و راهبردی، جامعیت و توجه به تمامی جنبههای مرتبط با موضوع مورد مطالعه است، لذا شناسایی عوامل موثر و مرتبط با عملیات لایروبی بنادر و بررسی تاثیرگذاری و تاثیرپذیری هر عامل، از ارکان اساسی و به نوعی پیشنیاز تدوین برنامه راهبردی لایروبی کشور محسوب میشود. لذا در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از روش تحلیل ساختاری، عوامل مهم، اثرگذار و اثرپذیر در مقوله لایروبی بنادر شناسایی و تعیین شوند. روش‌ها:تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و جمعآوری اولیه دادهها، با استفاده از پرسشنامه آنلاین و همچنین مصاحبههای عمیق با متولیان و خبرگان حوزه لایروبی انجام شده است. موضوعات و چالشهای لایروبی استخراج شده، در جلسات دلفی نهایی و در 5 دسته طبقهبندی شدند و در انتها با استفاده از روش تاثیرات متقابل و نرمافزار میکمک، عوامل موثر، تاثیرپذیر و استراتژیک در مقوله لایروبی بنادر شناسایی و تعیین شدهاند. یافته‌ها: تحلیل اثرات متقابل نشان از آن دارد که مسائل حوزه حقوقی و قراردادی و نیز نیروی انسانی، در زمره اثرگذارترین عوامل بر مدیریت لایروبی هستند که کمترین تاثیرپذیری از سایر عوامل را داشته و به عنوان بحرانی‌ترین شاخص‌ها، وضعیت سیستم و تغییرات آن را به خود وابسته می‌کنند. ”ارتقاء فنی-مهندسی عملیات لایروبی“ نیز از دیگر عوامل اثرگذار در سیستم است که در کوتاه-مدت و بلندمدت می‌تواند نقشی کلیدی در عملکرد سیستم ایفا نماید. در مقابل، مهمترین خروجی سیستم (عوامل با بیشترین اثرپذیری)، ”حفظ ایمنی بنادر و آبراه‌ها“ و ”استمرار و توسعه تجارت دریایی“ هستند که نسبت به تکامل متغیرهای اثرگذار و دووجهی بسیار حساس‌اند. ”کنترل و کاهش اثرات منفی ناشی از لایروبی“ نیز از دیگر عوامل با اثرپذیری بالا و از خروجی‌های سیستم شناسایی شده است.
نتیجه‌گیری: شناسایی مسائلی که بیشترین تاثیرگذاری را بر بهبود کارایی عملیات لایروبی دارند و در عین حال از اصلاح‌پذیری بالایی نیز برخوردارند، به متولیان و ذینفعان کمک می‌کند که اولویت‌بندی مناسبی از مسائل و چالشهای پیش رو داشته باشند و تخصیص سرمایه و زمان برای حل آن‌ها را بر اساس اولویت‌های اصلی برنامه‌ریزی نمایند.
Sadaghi S M, Fasihi Karami H, Moghaddam M. Cross Impact Analysis in Strategic Dredging Management. Journal of Oceanography 2024; 15 (58) :45-55 URL: http://joc.inio.ac.ir/article-1-1809-fa.html
.jpg)
