|
شواهد رسوب شناختی و ژئوشمیایی از یک رخداد آب و هوایی سرد و خشک در حدود چهارهزار پیش در دریای خزر جنوبی
|
هادی گریوانی    |
| پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی ، Gerivani@inio.ac.ir |
|
|
چکیده: (918 مشاهده) |
نه و اهداف: مطالعه تغییرات آب و هوایی گذشته زمین میتواند نقشی مهمی از درک ما از نحوه تغییرات مشابه و نیز یافتن عوامل موثر در آن داشته و ما را قادر نمایند تا پیشبینیهای درستتری از شرایط محیطی در آینده زمین داشته باشیم. یکی از تغییرات آب و هوایی مهم در هولوسن، دورهای نسبتا سرد و خشک در حدود چهار هزار سال پیش بوده است که به رخداد آب و هوایی 2/4 مشهور شده است. این رخداد در گستره وسیعی در سرتاسر جهان گزارش شده که با فروپاشی تمدنهای باستانی و مهاجرتهای گسترده انسانی همراه بوده است. مطالعات چندی نیز اثرات این رخداد در خاورمیانه را نشان دادهاند که از جمله در برخی از مطالعات فروپاشی تمدن آکادیها در بین النحرین را تحت تاثیر این تغییرات آب و هوایی دانسته اند. با وجود این مطالعات، شناخت بیشتر این رخداد و اثرات ان در حوضههای رسوبی به درک بیشتر ما از تغیرات مشابه در حال و آبنده این منطقه از کره زمین، بسیار سودمند خواهد بود. در این راستا، مطالعه حاضر با هدف شناخته اثرات احتمالی این تغییر آب و هوایی در رسوبات دریای خزر انجام شده است.
روش‌ها: جهت انجام مطالعه حاضر، دو مغزه گرفته شده از اعماق 400 و 600 متری بخش شرقی دریایی خزر در مناطق نزدیک به بابلسر مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته است. جهت بررسی تغییرات جزیی رسوبات که میتواند نشان دهنده اثرات رخداد آب و هوایی مورد نظر باشد، مجموعه متنوعی از آزمایشات رسوبشناختی و ژئوشیمیایی بر روی روی رسوبات انجام شده است که عبارتند از: تعیین دانهبندی ذرات رسوبی به روش لیزری، تعیین میزان مواد آلی رسوبات، تعیین میزان کربنات کلسیم، میزان مغناطیسپذیری، اندازه گیری غلظت عناصر مختلف با روش اسکن اشعه ایکس(XRF Scan) و تعیین سن رسوبات با استفاده از روش کربن 14. جهت انجام سه آزمایش نخست، در طول مغزه رسوبی از هر 2 سانتیمتر، نمونهبرداری شده، حساسیت مغناطیسی در هر 1 سانتیمتر و غلطت عناصر به روش XRF در هر 5/0 سانتیمتر انجام شده است. در هر یک از مغزههای 400 و 600 متری یک نمونه در به ترتیب در عمقهای 97 و 86 سانتیمتری نسبت به بالای مغزه، سنسنجی شده است.
یافته‌ها: براساس بررسی دو مغزه مورد مطالعه، آنومالیهای رسوب شناختی و ژئوشیمیایی متاثر از رخداد آب و هوایی 2/4، در بازههای زمانی 3900 تا 4400 و 4400 تا 4700 سال پیش به ترتیب در مغزههای 600 و 400 متری مشاهده گردید. بر این اساس، غلظت عناصر لیتیوم و زیرکونیوم و نسبت آنها در طول این رخداد آب و هوایی در حوضه رسوبی مورد بحث افزایش یافته است. دلیل این امر احتمالا افزایش هوازدگی فیزیکی سنگهای آذرین در کوههای البرز به دلیل کاهش پوشش گیاهی ناشی از هوای سرد و خشک باشد. همچنین کاهش غلظت عناصر کلسیم و استرانسیم و افزایش نسبت این دو در این بازه زمانی احتمالا شاهدی بر کاهش تولیدات زیستی در دریای آن زمان است. این کاهش در تولیدات زیستی را از یک سو به افت دمای آب و کاهش فعالیت موجودات دریازی و از سوی دیگر به کاهش میزان مواد مغذی وارده به حوضه به دلیل کاهش پوشش گیاهی در خشکی و طبیعتا کاهش امکان رشد و تکثیر موجودات دریایی میتوان مرتبط دانست. علاوه بر این افزایش نسبی اندازه ذرات رسوبی و افزایش نسبی میزان مغناطیسپذیری رسوبات نشان دهنده افزایش نسبی ورود مواد آواری به حوضه بوده و در نتیجه میتواند تاییدی بر غلبه نسبی فرسایش فیزیکی در ارتفاعات تفسیر گردد.
نتیجه‌گیری: با لحاظ دقت آزمایشات سنسنجی و بررسی سایر تجربیات جهانی، به نظر میرسد این رخداد در منطقه خزر نیز در محدوده زمانی حدود 2000 سال پیش از میلاد رخد اده و با اثرات زیست محیطی قابل توجهی همراه بوده است. برخی مطالعات نشان داده است که مهاجرت این اقوام هندو- اروپایی با این رخداد آب و هوایی همزمان بوده است. بنابراین به نظر میرسد احتمالا سرد شدن هوا باعث مهاجرت اقوام هندو- اروپایی از عرضهای جغرافیایی شمالیتر به سمت عرضهای جنوبی در این حدود زمانی شده که به نوبه خود تاثیرات عمیقی بر گسترش تمدن بشری داشته است |
|
| واژه‌های کلیدی: دیرینه اقلیم، رخداد 2/4 ، دریای خزر، مغزه رسوبی |
|
|
متن کامل [PDF 1034 kb]
(414 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
زمين شناسی دريا
دریافت: 1401/7/17 | ویرایش نهایی: 1402/8/29 | پذیرش: 1402/6/15 | انتشار الکترونیک: 1402/8/27
|
|
|
|
|
|
.jpg)
