گروه علوم غیرزیستی جوی و اقیانوسی، دانشکده علوم و فنون دریایی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران ، soyufjahromi@yahoo.com.au
چکیده: (2898 مشاهده)
پیشینه و اهداف: خلیج‌فارس، محیطی کم‌عمق، نیمه‌بسته و با عمق متوسط 35 متر و بیشینه عمق 90 متر است که از طریق تنگه‌ی هرمز به خلیج عمان متصل می‌شود. خلیج فارس یکی از منابع اصلی توده آب شور جهان است. در گذشته از ردیاب‌های غیرفعال برای ردیابی توده‌ی آب استفاده می‌شده است. کاربرد دادههای ماهوارهای در مطالعه الگوی آب و توده‌ی آب به عنوان یک علم جدید مطرح است. دلیل استفاده از دادههای ماهوارهای، کم هزینه بودن و در دسترس بودن آن است. هدف این پژوهش، بررسی موقعیت مکانی توده آب خلیج فارس (PGW) در دو فصل گرم و سرد است که با استفاده از تحلیل دادههای ماهوارهای، نحوه توزیع و پویایی توده‌ی آب خلیج فارس بررسی شده است و مناطق احتمالی آن در دریای عمان شناسایی شده است. روش‌ها:به ترتیب،دمای منطقه مورد مطالعه (E˚45/59- 00/47، N˚00/32- 60/22) از گروه دادههای دمای سطح دریا (SST) با قدرت تفکیک زیاد (قدرت تفکیک ˚05/0)، به اختصار OSTIA و شوری سطح دریا (SSS) از NOAA NESDIS STAR(قدرت تفکیک ˚25/0) از NOAAتهیه شد.ابتدا اطلاعات آماری روزانه‌ی شش سال (2014-2019)، به صورت سالیانه، و در دو فصل گرم و سرد استخراج گردید. سپس از داده‌ها برای کل‌حوضه، متوسط زمانی، بیشینه، کمینه، دامنه و انحراف معیار به دست آمد و متوسط هر فصل به تفکیک رسم گردید. میانگین مکانی SSTسالیانه حوضه در سال‌های مذکور (2014-2019) برای همه‌ی سلول‌ها، محاسبه شد اما از محاسبه میانگین مکانی SSSسالیانه به علت اینکه در بسیاری از سلول‌ها، داده وجود نداشت، صرف‌نظر شد. سپس دادههای ماهوارهایSSTو SSS، با توجه به دادههای تاریخی اندازه‌گیری شده‌ی 73 ساله، در متلب از نظر مکانی فیلتر شدند تا محدوده فیلتر شده‌ی SSTو SSSبه دست آید و گسترشتودهی PGW در دریای عمان مشخصگردد. یافته‌ها:از فیلتر دمایی دادههای ماهوارهای OSTIAدر فصل گرم سال‌های مورد مطالعه (2014-2019) مشاهده گردید که توده‌ی PGWتغییر مکان داده است، به طوری‌که در سال 2016 نسبت به سال 2015 توده‌ی PGWدر حدود 12/0 درجه معادل 14 کیلومتر و سال 2017 نسبت به سال 2016 نیز حدود 08/0 درجه معادل 9 کیلومتر جلوتر رفته و به سمت شرق پیشروی داشته است. توده‌ی PGW، می‌تواند در دریای عمانو به فاصله 300 تا 350 کیلومتر از تنگه هرمز منتقل شود. پهنای توده‌ی PGWدر دریای عمان، حدود یک درجه (E˚56-57) در فصل گرم و 5/2 درجه (E˚5/59- 57) در فصل سرد، با تغییرات سالیانه است. (بیشترین گسترش در 2015 اتفاق افتاده است.). نتیجه‌گیری:این مطالعه نشان می‌دهد که اختلاف بیشترین SSTروزانه‌ی فصل گرم و سرد (به ترتیب،C˚87/35 و C˚06/34)، حدود C˚8/1 بوده‌است و اختلاف کمترین SSTروزانه در فصل گرم و سرد (به ترتیب، C˚27/18 و C˚11/13) حدود C˚16/5 بود. میانگین شوری در فصل گرم در حدود psu08/34 تا psu49/36 است که دامنه‌ی تغییرات آن psu4/2 است. در صورتی‌که در فصل سرد میانگین شوری در محدوده‌ی psu51/34 الی psu5/36 با دامنه‌ی تغییرات psu01/2 است. همچنین، آب سطحی (با دمای فیلترشده‌ی C˚30-5/28) در فصل سرد در غرب دریای عمان (E˚5/58 الی E˚5/59) قرار دارد.این آب در فصل گرم، به سمت قسمت‌های میانی دریای عمان (طول‌های جغرافیایی بیشتر از E˚5/59) پیشروی می‌نماید که بیانگر نفوذ بیشتر توده‌ی PGW از لایه زیرسطحی آن به دریای عمان در فصل گرم است.
