|
ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در رسوبات، آب و ماکروبنتوزهای تالاب هورالعظیم (خوزستان)
|
لنا الباجی، سیما سبزعلیپور  ، ابوالفضل عسکری ساری، خوشناز پاینده، مریم محمدی روزبهانی |
| ، Shadi582@yahoo.com |
|
|
چکیده: (1611 مشاهده) |
پیشینه و اهداف: شیمیایی آب نمی‌تواند اطلاعات کاملی از میزان دسترسی زیستی به فلزات در محیط زیست را بدهد، در حالی که بررسی این ذخیره در زنجیره آب، رسوب و ماکروبنتوز می‌تواند میزان چرخش و خطر ذخیره را در بوم‌سازگان نمایان‌تر کند. تالاب هورالعظیم در غرب استان خوزستان قرار گرفته است که بخش‌های وسیعی از آن به دلیل توسعه میدان نفتی آزادگان خشک شده و گسترش آلودگی فلزات سنگین در محیط آن، می‌تواند زمینه بروز خطرات جدی را برای این زیست بوم و انسان‌های پیرامون آن فراهم کند. از این‌رو مطالعه حاضر با هدف ارزیابی غلظت فلزات سنگین کادمیوم، نیکل، سرب و وانادیوم در آب، رسوبات و ماکروبنتوزهای تالاب هورالعظیم. به عنوان منطقه‌ای با فعالیت‌های نفتی بالا انجام شده است.
روش ها : این مطالعه در زمستان 1396 به منظور بررسی غلظت فلزات سنگین کادمیوم، نیکل، سرب و وانادیوم در 8 ایستگاه در تالاب هورالعظیم انجام شد. جامعه آماری برای سنجش فلزات سنگین با سه تکرار شامل 24 نمونه آب، 24 نمونه رسوب و 24 نمونه ماکروبنتوز بود. در این میان، گونه‌های موجود در نمونه‌های ماکروبنتوزی پس از شستشو در الک 5/0 میکرون، شناسایی شدند. پس از هضم نمونه‌ها، غلظت عناصر توسط دستگاه طیف‌سنج نشری پلاسمای جفت شده القایی (ICP-OES) مدل Vista Pro Axial اندازه‌گیری شد. مقایسه داده‌های فلزات سنگین نمونه‌های آب و رسوب با استفاده از نرم‌افزار SPSS23 صورت پذیرفت. همچنین به منظور بررسی پراکنش نرمال نتایج از آزمون Shapiro-wilk استفاده شد. از روش آماری تحلیل واریانس یک طرفه نیز برای مقایسات کلی و از آزمون توکی جهت مقایسات چندگانه و معنی‌دار بودن اختلاف‌ها در سطح 95 درصد استفاده شد.
یافته ها:غلظت فلزات سنگین در رسوبات بالاتر از آب و ماکروبنتوزها بود. در حالی که غلظت این فلزات در ماکروبنتوزها در مقایسه با آب نیز بالاتر بود(0.05P< ). فلزات سنگین در ایستگاه 1 (چذابه) به عنوان ایستگاه فاقد فعالیت نفتی، کمترین غلظت و در ایستگاه 4 (حد فاصل پد 3 تا پد 12) به عنوان ایستگاه با فعالیت نفتی زیاد، بالاترین سطح را داشتند (05/0P<). ایستگاه حدفاصل پد 3 تا پد 12 به همراه ایستگاه حد فاصل پد 9 تا پد 12 برای تمامی فلزات بالاترین شاخص غنی‌شدگی را داشتند. کمترین میزان شاخص غنی‌شدگی نیکل ، وانادیوم و کادمیوم در ایستگاه چذابه و کمترین میزان شاخص غنی‌شدگی سرب در ایستگاه شط علی اندازه‌گیری شد. در خصوص شاخص فاکتور آلودگی فلزات سنگین، ایستگاه حدفاصل پد 3 تا پد 12 با مقادیر4، 16/1 ، 86/0 و 41/3 برای عناصر کادمیوم، نیکل، سرب و وانادیوم بالاترین میزان این شاخص را داشتند. همچنین ایستگاه چذابه با مقادیر 25/3، 18/0 و 54/0 برای فلزات کامیوم، نیکل و وانادیوم و ایستگاه شط علی با مقدار 58/0 برای فلز سرب کمترین میزان این شاخص را از خود نشان دادند. ایستگاه حد فاصل پد 3 تا پد 12 با مقدار 92/1 نیز بالاترین میزان شاخص PLI را داشت. در ایستگاه‌های مورد بررسی در تالاب هورالعظیم 10 خانواده ماکروبنتوز (Valvatidae, Unionidae, Thiaridae, Hydrobiidae, Physidae, Chironomidae, Ceratopogonidae, Sinmuliidae, Gomphidae و Tipulidae) و 11 جنس شناسایی شد. دراین میان، ایستگاه چذابه با مقدار 8/43 بالاترین میزان شاخص زیستی BMWP و با مقدار 86/4 بالاترین میزان شاخص زیستی ASPT را از خود نشان داد.
نتیجه گیری: در نهایت نیز مشخص گردید که با توجه به تداوم فعالیت‌های استخراج نفت و تخلیه آلاینده‌های سمی به تالاب هورالعظیم، پتانسیل زیادی جهت افزایش سریع و تجمعی غلظت فلزات به ویژه وانادیوم و کادمیوم و عبور آنها از حد بحرانی وجود دارد. همچنین شاخص‌های سنجش شدت آلودگی رسوبات، ایستگاه حد فاصل پد 3 تا پد 12 را به عنوان آلوده‌ترین ایستگاه در تالاب هورالعظیم در مقایسه با ایستگاه چذابه نشان دادند. وجود همبستگی بین میزان غلظت فلزات سنگین در رسوب و ماکروبنتوز علاوه بر اینکه تأکیدکننده جذب و انتقال فلزات در طول زنجیره غذایی است، نشان داد که می‌توان از ماکروبنتوزها به عنوان بهترین شاخص‌های زیستی استفاده نمود.
|
|
| واژه‌های کلیدی: ماکروبنتوز، ذخیره زیستی، مواد نفتی، شاخص BMWP، شاخص آلودگی، شاخص ASPT |
|
|
متن کامل [PDF 2083 kb]
(151 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
محيط زيست دريا / آلودگی دریا
دریافت: 1400/7/7 | ویرایش نهایی: 1402/2/30 | پذیرش: 1401/2/28 | انتشار الکترونیک: 1401/10/15
|
|
|
|
|
|
